Hướng dẫn tìm hiểu Bài thơ Lời của cây Ngữ Văn 7 Chân trời sáng tạo về hoàn cảnh sáng tác, tóm tắt, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy.
1. Tác giả Trần Hữu Thung
– Nhà thơ Trần Hữu Thung sinh ngày 26/7/1923 tại xã Diễn Minh, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An và mất năm 1999 ở quê nhà.
– Xuất thân trong một gia đình nông dân
– Ông tham gia Cách mạng từ năm 1944 và bắt đầu làm thơ từ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.
– Phong cách sáng tác: Trần Hữu Thung có phong cách một nhà thơ dân gian, thơ ông thể hiện sự mộc mạc, dân dã, chân chất, hồn nhiên của người dân quê
– Các tác phẩm tiêu biểu: Dặn con (1955), Gió Nam (1962), Đất quê mình (1971), Tiếng chim đồng (1975), Anh vẫn hành quân (1983)…
Xem thêm tại: https://loigiaihay.com/loi-cua-cay-tran-huu-thung-a107830.html
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
– Tác phẩm Lời của cây in trong Những bài thơ yêu em, Phạm Hổ, Nguyễn Nghiệp tuyển chọn, NXB Giáo dục Việt Nam, 2004.
. Phương thức biểu đạt:
Văn bản Lời của cây có phương thức biểu đạt là biểu cảm, tự sự, miêu tả
3. Bố cục bài Lời của cây
Lời của cây có bố cục gồm 2 phần:
– Phần 1: 5 khổ thơ đầu: Quá trình lớn lên của hạt mầm và tình cảm của tác giả dành cho cây
– Phần 2: Khổ thơ cuối: Cây bày tỏ mong muốn sau này sẽ góp xanh đất trời.
4. Tóm tắt bài thơ Lời của cây
Bài thơ Lời của cây được tác giả Trần Hữu Thung dùng những lời lẽ mộc mac, giản dị, đồng thời sử dụng những biện pháp nghệ thuật với phép nhân hóa để miêu tả quá trình phát triển của mầm cây đồng thời là những hi vọng về giá trị của cây sau này.
5. Giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật
- Giá trị nội dung
– Qua bài thơ Lời của cây, tác giả Trần Hữu Thung đã yêu mến mà dành những từ ngữ mộc mạc, giản dị, hồn nhiên để miêu tả quá trình hạt mầm lớn lên thành cây cùng mong muốn cây sau này sẽ góp đất xanh trời.
- Giá trị nghệ thuật:
– Thơ bốn chữ phù hợp với việc sáng tác thơ cho trẻ em do dễ đọc, dễ nhớ
– Nhân hóa
– Lời thơ mộc mạc, giản dị, hồn nhiên
– Từ ngữ gợi hình, gợi cảm, đặc sắc để miêu tả quá trình lớn lên của mầm cây.
6. Sơ đồ tư duy
7. Soạn bài Lời của cây – Chân trời sáng tạo
Câu hỏi (trang 13 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của một cái cây, một bông hoa hay một con vật chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoặc cảm xúc gì?
Trả lời:
– Em đã từng được quan sát quá trình lớn lên của một cái cây rồi. (hoặc một bông hoa; hoặc một con vật)
– Điều này đã gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc rất đặc biệt:
+ Thấy ngạc nhiên, kì thú, lạ lẫm
+ Thấy xúc động vì sự kì diệu của tự nhiên
+ Mong muốn được tự tay trồng / nuôi / chăm sóc chúng
+ Từ đó, trong lòng em dậy lên tình yêu thiên nhiên và khao khát bảo vệ tự nhiên…
* Trải nghiệm cùng văn bản
1. Tưởng tượng: Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hình ảnh “nhú lên giọt sữa”?
– Hình ảnh “nhú lên giọt sữa” đã miêu tả vô cùng sinh động và độc đáo về hiện tượng nảy mầm. Lá mầm đầu tiên nhú lên từ mặt đất của hạt được ví như giọt sữa đã không chỉ là nổi bật hình dáng ngộ nghĩnh và sự non nớt mà còn gợi ra sự gần gũi, thân thương của những hạt mầm nhỏ bé.
→ Hiện tượng nảy mầm qua cái nhìn của trẻ thơ trở nên ngộ nghĩnh, dí dỏm và vô cùng đáng yêu, độc đáo.
2. Theo dõi: Chú ý những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2,3 và 4?
– Các động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm: nảy (mầm), nhú (lên), thì thầm, ghé, nghe, nằm, vỗ, kiêng, mở (mắt), đón…
→ Gợi ra quá trình lớn lên của hạt mầm vô cùng thú vị và độc đáo; đó không còn là một quá trình tự nhiên vô thức mà giống như một quá trình đầy sự chờ đợi, háo hức và thiêng liêng
* Suy ngẫm và phản hồi
Nội dung chính:
Bài thơ “Lời của cây” của Trần Hữu Thung đã thể hiện tình yêu thương, trân trọng những mầm xanh thiên nhiên. Qua đó gửi gắm thông điệp hãy lắng nghe lời của cỏ cây loài vật để biết yêu thương, nâng đỡ sự sống ngay từ khi sự sống ấy mới là những mầm sống; mỗi con người, sự vật, dù là nhỏ bé, đều góp phần tạo nên sự sống như hạt mầm góp màu xanh cho đất trời.
Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?
Trả lời:
– Năm khổ thơ đầu là lời của nhân vật trữ tình (tác giả). Cách xưng hô của tác nhà thơ đã khẳng định điều này: “Cầm trong tay mình” và gọi những đối tượng được nhắc tới bằng chính tên gọi của nó: hạt, mầm, cây, lá…
– Khổ cuối là lời của hạt mầm vì đến đây, cách xưng hô và giọng điệu đã thay đổi:
+ Cách gọi trực tiếp: “Rằng các bạn ơi”
+ Lời giải thích xưng tôi: “Cây chính là tôi…”
+ Nội dung: Lời nhắn gửi của hạt mầm tới các bạn: Tôi (hạt mầm) sau này lớn lên sẽ trở thành cây và góp màu xanh của mình vào sự tươi xanh của đất trời. Quan đó, khẳng định vai trò, ý nghĩa của cây cối đối với cuộc sống con người.
Câu 2 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Tìm một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây và thể hiện quá trình đó bằng sơ đồ.
Trả lời:
Soạn bài Lời của cây | Hay nhất Soạn văn 7 Chân trời sáng tạo
Câu 3 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện
mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “Ghé tai nghe rõ”?
Trả lời:
Mối quan hệ gần gũi, thân thiết như những người bạn của nhau
Câu 4 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?
Trả lời:
– Những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả:
+ Cầm trong tay mình
+ Giọt sữa
+ Ghé tai nghe rõ
+ Mầm kiêng… Kiêng nhất…
+ Nghe mầm mở mắt
+ Vài lá bé
+ Lá nghe màu xanh.
Bắt đầu bập bẹ
→ Tình cảm: yêu thương, trân trọng, gìn giữ, nâng niu, quan tâm…
Câu 5 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Xác định các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Nêu tác dụng của chúng.
Trả lời:
– Biện pháp tu từ chủ yếu nhất là nhân hoá, khi miêu tả hạt mầm bằng hàng loạt những từ ngữ vốn được dùng để tả người: nằm lặng thinh, thì thầm, nghe, kiêng, mở mắt, đón, bập bẹ,… Nhất là khi để hạt mầm tự cất tiếng nói, gửi lời nhắn nhủ tới bạn đọc ở khổ cuối
– Ngoài ra, bài thơ còn sử dụng một số biện pháp tu từ khác như ẩn dụ (Nhú lên giọt sữa); điệp từ điệp ngữ (nghe…; kiêng…)
→ Việc sử dụng các biện pháp tu từ như vậy đã không chỉ thể hiện mối quan hệ gần gũi của hạt mầm với con người; thể hiện tình yêu và sự gắn bó thân thiết với thế giới tự nhiên của nhân vật trữ tình mà còn góp phần xây dựng thế giới hình ảnh thiên nhiên thêm phần sinh động, ấn tượng và hấp dẫn.
Câu 6 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Nhận xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”.
Trả lời:
– Gieo vần chân: mình – thinh; mầm – thầm; nôi – hời; bắc – mắt; giông – hồng; thành – xanh; bé – bẹ; ơi – tôi; lớn – trời…
– Ngắt nhịp chẵn
→ Cách gieo vần và ngắt nhịp này cùng với thể thơ bốn chữ đã góp phần thể hiện rất tự nhiên “lời của cây”. Đó là nhứng lời giãi bày, tâm sự nhẹ nhàng, hồn nhiên, nhí nhảnh và có phần ngây thơ, trong sáng những cũng rất ý nhị, mang những ý nhĩa sâu sa đáng suy ngẫm.
Câu 7 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.
Trả lời:
– Chủ đề: Sự trân trọng, tình yêu và gắn bó giữa con người và cây cỏ
– Thông điệp: Hãy yêu cây xanh, trân trọng sự sống của cây, bởi cây làm nên một phần cuộc sống xinh đẹp, đáng yêu này.