Hướng dẫn tìm hiểu Bài thơ Nói với con Ngữ Văn 7 Kết nối tri thức về hoàn cảnh sáng tác, tóm tắt, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy.
1. Bài thơ Nói với con
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.
2. Tác giả Y Phương
3. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ được sáng tác năm 1980, khi đất nước mới hòa bình thống nhất nhưng gặp rất nhiều khó khăn thiếu thốn. Từ hiện thực ấy, nhà thơ sáng tác bài thơ như lời tâm sự, động viên chính mình đồng thời nhắc nhở con cái sau này.
4. Bố cục bài thơ Nói với con
Chia làm 2 đoạn:
– Đoạn 1: Cha nói với con về cội nguồn sinh dưỡng.
– Đoạn 2: Những phẩm chất tốt đẹp của người đồng mình (sức sống bền bỉ, mãnh liệt của quê hương) và lời dặn dò của người cha.
5. Giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật
- Giá trị nội dung
Bài thơ thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyền thống, niềm tự hào về quê hương, dân tộc mình. Qua đó, ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi, gợi nhắc đến tình cảm đẹp đẽ với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.
- Giá trị nghệ thuật
– Thơ tự do, mạch cảm xúc tự nhiên.
– Ngôn ngữ mộc mạc, giàu hình ảnh gợi cảm.
– Biện pháp tu từ so sánh, điệp ngữ kết hợp những câu thơ ngắn dài góp phần diễn tả cuộc sống, tình cảm của người miền núi nói chung và lời nhắn nhủ cha đến con.
– Giọng điệu lúc thiết tha, trìu mến lúc mạnh mẽ.
6. Thông điệp Bài thơ Nói với con gửi gắm qua bộ sách Kết nối tri thức
“Kết nối tri thức với cuộc sống” là bộ sách giáo khoa được biên soạn theo mô hình hiện đại, chú trọng vai trò của kiến thức, đặc biệt là những kiến thức cần được “kết nối với cuộc sống”. Văn bản “Hãy cầm lấy và đọc” của bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống không chỉ mang vai trò truyền đạt đến độc giả những kiến thức của môn học Ngữ Văn, mặt khác bài thơ còn cho bạn đọc nhận thức được giá trị của tình cảm gia đình và sự tự hào về truyền thống quê hương đất nước. Đồng thời bài thơ còn truyền đạt tới độc giả thông điệp cần biết trân trọng tình cảm gia đình, hãy luôn tự hào, biết ơn và gìn giữ những giá trị truyền thống của quê hương đất nước.
6. Soạn bài Nói với con
Câu 1 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Nói với con thể hiện tình cảm của người cha đối với con, nhưng qua đó, nhà thơ còn hướng tới những đối tượng nào khác?
Trả lời
– Người cha trong bài thơ “Nói với con” không chỉ thể hiện tình cảm của mình đối với con, hơn hết người cha còn dành những tình cảm đó cho bạn đọc, với mục đích để bạn đọc hiểu và đồng cảm với những tâm tư tình cảm của người cha. Nói với con là lời tâm tình, những căn dặn mà người cha dành cho con, có thể thấy những tình cảm đó vô cùng thiêng liêng mà cao cả. Người cha trong bài thơ có tấm lòng vô cùng nhân hậu, chắc hẳn những tình cảm đó đã lay động trái tim của tất cả bạn đọc.
Câu 2 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Qua những lời tâm tình, căn dặn, người cha muốn nói với con về những điều gì?
Trả lời
– Qua những lời tâm tình và căn dặn, người cha muốn nói với con về ý chí, nghị lực sống. Người cha mong muốn truyền đạt cho con những giá trị tinh thần quan trọng như: tình yêu thương gia đình, tự hào về quê hương, luôn có khát vọng sống mạnh mẽ, tích cực. Từ tận đáy lòng, người cha đưa ra những lời tâm tình, căn dặn với mục đích để con thấu hiểu những điều quan trọng trong cuộc sống và ngày một được trưởng thành.
Câu 3 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2)
Người cha đã nhìn nhận như thế nào về mối quan hệ giữa “con” với gia đình, quê hương, xứ sở? Những mối quan hệ ấy có ý nghĩa gì đối với sự trưởng thành của “con”?
Trả lời
– Người cha nhìn nhận mối quan hệ giữa “con” và gia đình, quê hương, xứ sở là sự gắn bó, là tình yêu thương và đặc biệt là những mối quan hệ vô cùng tự nhiên.
– Mối quan hệ giữa “con” và quê hương, xứ sở không chỉ là nơi con được sinh ra và lớn lên, hơn hết đây còn là nơi hun đúc, nuôi dưỡng tâm hồn người con. Những mối quan hệ này giúp người con nhận thức được thái độ sống đúng đắn, tích cực, biết vượt lên trước những khó khăn.
Câu 4 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt, bền bỉ của “người đồng mình” được thể hiện như thế nào trong bài thơ? Nói về “người đồng mình”, người cha muốn nhắn gửi con điều gì?
Trả lời
– Vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt, bền bỉ của “người đồng mình” được thể hiện qua những câu thơ vô cùng sinh động như:
– “Người đồng mình yêu lắm con ơi”, “Người đồng mình thương lắm con ơi/ Cao đo nỗi buồn/ Xa nuôi chí lớn/ … Nghe con.”
– Những vẻ đẹp tâm hồn qua những câu thơ trên cho thấy ý chí, nghị lực sống của “người đồng mình”, trong đó bao gồm việc thích nghi với hoàn cảnh, vượt qua khó khăn, tự hào về quê hương và con người xứ sở. Người cha muốn con hiểu rõ về những phẩm chất cao quý của “người đồng mình” và cảm nhận được sức sống mãnh liệt và bền bỉ trong cuộc sống.
Câu 5 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
Nêu cảm nhận của em về nghệ thuật của bài thơ
Trả lời
Bài thơ “Nói với con” sử dụng những đặc điểm nghệ thuật vô cùng đặc sắc. Sử dụng thể thơ tự do, câu thơ gắn liền với mạch cảm xúc tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng. Bài thơ chủ đạo với nhịp điệu 2/3, 3/2, 2/3/2,… kết hợp với luật bằng trắc ở tiếng cuối mỗi câu thơ. Hình thức nghệ thuật này nói lên sự phong phú và chân thực trong cảm xúc của tác giả, hơn hết còn làm nổi bật những lời tâm tình thủ thỉ của người cha dành cho người con. Đồng thời “Nói với con” có sử dụng từ ngữ địa phương góp phần kết nối văn hóa địa phương với nghệ thuật trong thi ca. Bài thơ không chỉ là lời nói của một người cha dành cho con, mà còn là thông điệp vô cùng ý nghĩa và nhân văn mà tác giả muốn gửi gắm tới độc giả.
7. Sơ đồ tư duy bài Nói với con
