Đọc văn bản sau:
CHIỀU THU QUÊ HƯƠNG
Chiều thu trong, lá trúc vờn đẹp quá.
Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ
Tiếng lao xao như ai ngả nón chào.
Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao,
Giếng trong lẻo, trời xanh in thăm thẳm.
Chiều thu quê hương sao mà đằm thắm!
Tôi bước giữa vườn, bạn với hàng cau
Hút nắng tơ vàng như những đài cao
Đứng lồng lộng, thu tiếng chiều vàng rợi.
Vồng khoai lang xòe lá ra nằm sưởi
Cùng với gà mẹ xòe cánh ấp con.
Ở trước sân nhà mấy đống gạch son,
Hố vôi trắng nằm đợi ngày xây dựng.
Trời thu trong em bé cười má ửng;
Như cây sai mẹ đứng giữa chùm con.
Chiều thu vàng vàng rực cả tâm hồn
Của đất nước đang bồi da thắm thịt.
Gió biển mặn thổi về đây tha thiết;
Những con chim phơi phới cánh, chiều thu
Náo nức như triều, êm ả như ru…
(Huy Cận, Chiều thu quê hương, in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng, 1958)
* Ghi chú: Huy Cận sáng tác “Chiều thu quê hương” năm 1958. Bài thơ toát lên vẻ đẹp nên thơ, yên bình của buổi chiều thu khi miền Bắc đã sạch bóng quân thù.
Câu 1. Chỉ rõ cách gieo vần chân trong bốn câu thơ đầu.
Trả lời
Cách gieo vần chân: đoạn thơ được gieo vần liền “a”, “ao” ở các tiếng “quá”- “rạ”, “chào”- “sao”.
Câu 2. Hãy chỉ ra và nêu tác dụng của yếu tố miêu tả trong việc khắc họa vẻ đẹp quê hương ở đoạn thơ:
Đứng lồng lộng, thu tiếng chiều vàng rợi.
Vồng khoai lang xòe lá ra nằm sưởi
Cùng với gà mẹ xòe cánh ấp con.
Ở trước sân nhà mấy đống gạch son.
Trả lời
– Yếu tố miêu tả: đứng lồng lộng, tiếng chiều vàng rợi, vồng khoai xòe lá nằm sưởi, gà mẹ xòe cánh ấp con, mấy đống gạch son.
– Tác dụng: gợi lên hình ảnh bức tranh chiều thu quê hương sống động, bình yên, mang nét đẹp bình dị, thân thuộc của làng quê Việt Nam.
Câu 3. Từ hoàn cảnh ra đời của bài thơ, em hiểu như thế nào về ý nghĩa của hai câu thơ “Chiều thu vàng vàng rực cả tâm hồn/Của đất nước đang bồi da thắm thịt?”
Trả lời
Hai câu thơ thể hiện cảm xúc vui sướng, tự hào, tràn đầy niềm tin của tác giả khi miền Bắc được giải phóng, hồi sinh, phát triển… sau những năm tháng chiến tranh gian khổ.
Câu 4. Biện pháp tu từ so sánh trong hai câu thơ “Những con chim phơi phới cánh chiều thu/Náo nức như triều, êm ả như ru…” mang lại hiệu quả nghệ thuật gì trong việc biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả?
Trả lời
Hiệu quả nghệ thuật của biện pháp so sánh trong việc biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả:
– Làm cho câu thơ thêm sinh động, hấp dẫn, giàu cảm xúc
– So sánh “Những con chim phơi phới cánh” với hình ảnh dòng thủy triều lên náo nức, và với điệu ru êm ả gợi lên dòng cảm xúc thiết tha, bồi hồi, vui sướng, say mê của tác giả khi ngắm nhìn vẻ đẹp bình yên của chiều thu quê hương.
– Qua đó, tác giả cũng bộc lộ tình yêu quê hương, niềm hạnh phúc khi hòa bình trở lại.
Câu 5. Bài thơ gợi ta nhớ đến những khoảnh khắc bình yên trong cuộc sống. Em hãy chia sẻ một khoảnh khắc như vậy và nêu ý nghĩa của khoảnh khắc đó đối với em?
Trả lời
HS chia sẻ một khoảnh khắc đem đến cảm giác bình yên trong cuộc sống (VD: khoảnh khắc đắm mình giữa thiên nhiên, bữa cơm gia đình, khoảnh khắc nhận được lời động viên …) và nêu ý nghĩa của khoảnh khắc đó đối với bản thân (VD: khiến tâm hồn thư thái, gắn kết yêu thương với mọi người, xua tan mọi lo lắng, áp lực…)
Câu 6. Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích sáu dòng thơ đầu của văn bản “Chiều thu quê hương” trong phần đọc hiểu.
Trả lời
Gợi ý:
* Nội dung chủ đề: Vẻ đẹp bình yên, thơ mộng, thân thuộc, ấm áp, giàu sức sống của quê hương vào buổi chiều thu.
* Đặc sắc nghệ thuật:
– Bài thơ sử dụng nhiều từ láy, tính từ giàu sức gợi (lao xao, thăm thẳm, đằm thắm, xanh nhung, vàng rực, trong lẻo…), ngôn ngữ giản dị, hình ảnh thơ gần gũi, thân thuộc (lá trúc, lá mía, mái rạ, hoa mướp, giếng,…)
– Nghệ thuật tu từ:
+ nhân hóa “Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ”,
+ so sánh “Tiếng lao xao như ai ngả nón chào”, “Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao”,
+ điệp từ: “Chiều thu”
-> Đoạn thơ làm nổi bật vẻ đẹp sống động, nên thơ của chiều thu và tâm trạng náo nức, hạnh phúc, say mê khi đón nhận cuộc sống hòa bình đã về với quê hương; thể hiện sự gắn bó, tình yêu và niềm tự hào dân tộc, niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước…Từ đó bồi đắp trong mỗi chúng ta tình yêu đất nước, ý thức trách nhiệm xây dựng quê hương giàu đẹp.