Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:
Dã tràng có ích
Dã tràng xe cát biển đông
Nhọc lòng mà chẳng nên công cán gì
(Ca dao cổ)
Con dã tràng nghe tôn giáo bể
Nghe sấm truyền của sóng giảng hư không
Dã tràng vẫn làm thơ, mặc kệ
Vê hạt cát thời gian, chọi lại với vô cùng
Sao lại bảo “dã tràng nhọc sức vô công”?
Chính bể ngoài kia mới là vô tích sự!
Là sóng đó rồi tan thành bọt đó
Đổ qua có sắc màu mà đổ lại hóa hư không
Chú thích:
– Dã tràng: loài cua biển rất nhỏ sống ở bãi biển, thường đào lỗ vê cát thành những viên tròn ở chỗ nước triều lên xuống.
– “Công dã tràng” là thành ngữ dân gian để chỉ việc làm khó nhọc, vất vả mà không mang lại kết quả, lợi ích gì, chỉ tốn phí thời gian và công sức. (ví như việc con dã tràng xe cát).
– Sấm truyền: Lời tiên tri về một chân lí hay quy luật tất yếu sẽ diễn ra trong tương lai.
Trả lời các câu hỏi sau:
Câu 1. Hình ảnh con dã tràng ở nhan đề bài thơ đối lập như thế nào với định kiến của chúng ta về dã tràng (trong câu ca dao được dẫn ở lời đề từ) và thành ngữ quen thuộc về dã tràng (trong phần chú thích)?
Trả lời
Hình ảnh con dã tràng trong nhan đề bài thơ “Dã tràng có ích” đối lập hoàn toàn với định kiến quen thuộc về dã tràng trong câu ca dao và thành ngữ dân gian. Trong câu ca dao “Dã tràng xe cát biển đông, nhọc lòng mà chẳng nên công cán gì” và thành ngữ “công dã tràng”, con dã tràng thường bị xem là biểu tượng của sự vô ích, của những nỗ lực không mang lại kết quả. Tuy nhiên, nhan đề bài thơ khẳng định con dã tràng có ích, cho thấy một cái nhìn tích cực và đánh giá lại giá trị của những hành động tưởng chừng vô nghĩa của nó.
Câu 2. Sự đối lập này cho thấy mục đích của nhà thơ khi sáng tác bài thơ này là gì?
Trả lời
Sự đối lập này cho thấy mục đích của nhà thơ khi sáng tác bài thơ là để thách thức và phản biện lại những định kiến quen thuộc. Nhà thơ muốn nhấn mạnh rằng ngay cả những hành động nhỏ bé, tưởng chừng như vô ích, cũng có giá trị và ý nghĩa riêng. Bằng cách đưa ra một góc nhìn mới về con dã tràng, tác giả khẳng định sự kiên trì và nỗ lực của con người, dù trong những công việc nhỏ bé và âm thầm, vẫn đáng được trân trọng.
Câu 3. Tác giả đã chứng minh điều ngược lại so với định kiến quen thuộc về dã tràng bằng những lập luận nào?
Trả lời
Tác giả đã chứng minh điều ngược lại so với định kiến quen thuộc về dã tràng bằng những lập luận sau:
• Dã tràng nghe tôn giáo bể, nghe sấm truyền của sóng giảng hư không: Dã tràng hiểu rõ sự vô thường của hiện thực, giới hạn ngắn ngủi và mong manh của cuộc đời, nhưng nó vẫn tiếp tục công việc của mình.
• Dã tràng vẫn làm thơ, mặc kệ, vê hạt cát thời gian, chọi lại với vô cùng: Hành động của dã tràng có ích ở chỗ nó không chỉ đơn thuần xe cát mà còn dùng khoảng thời gian hữu hạn của đời mình để sáng tạo thơ ca – một hình thức giúp dã tràng vượt lên giới hạn ngắn ngủi của cuộc đời mỗi cá nhân để vươn tới cái vô cùng.
• Sao lại bảo “dã tràng nhọc sức vô công”? Chính bể ngoài kia mới là vô tích sự!: Tác giả cho rằng sóng biển – dưới cái cái vẻ bề ngoài huy hoàng và sự tuần hoàn tưởng như vĩnh cửu nhưng rồi cũng tan biến – mới là vô ích. Bởi vì lần thứ nhất, sóng đổ qua có sắc màu (là sóng biển và có mục đích phủ nhận dã tràng) nhưng ở lượt thứ hai, sóng biển thành vô nghĩa (là bọt và trở thành hư không). Trong khi hành động của dã tràng, dù nhỏ bé và âm thầm, vẫn có mục tiêu cao cả và có giá trị hơn.
Câu 4. Chi tiết dã tràng làm thơ và dùng sức lực bé nhỏ của mình để “chọi lại với vô cùng” cho thấy ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh này là gì?
Trả lời
Chi tiết dã tràng làm thơ và dùng sức lực bé nhỏ để “chọi lại với vô cùng” cho thấy ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh này là sự kiên trì và nỗ lực của con người trước khát vọng vượt qua giới hạn của thời gian để vươn tới cái vô cùng. Dù nhỏ bé và yếu đuối, con dã tràng vẫn kiên trì và không từ bỏ, tượng trưng cho tinh thần vượt khó và sự cống hiến trong khoảng thời gian hữu hạn của mỗi con người.
Câu 5. Nêu một bài học em rút ra được sau khi đọc văn bản trên.
Trả lời
Bài học rút ra từ văn bản trên là không nên coi thường những công việc nhỏ bé và tưởng chừng như vô ích. Mọi nỗ lực, dù nhỏ nhặt, đều có giá trị và đóng góp vào cuộc sống. Quan trọng là sự kiên trì và ý chí vượt qua khó khăn, thử thách. Đôi khi, chính những hành động âm thầm và kiên trì lại mang đến những giá trị to lớn và sâu sắc.
>>> Tham khảo: Trả lời 5 câu hỏi Đọc hiểu Bà má Hậu Giang của Tố Hữu