Đọc văn bản sau:
NGÀY XƯA CÓ MẸ
(Trích)
Khi con biết đòi ăn
Mẹ là người móm cho con muỗng cháo
Khi con biết đòi ngủ bằng tiết tấu
Mẹ là người thức hát ru con
Bầu trời trong mắt con ngày một xanh hơn
là khi tóc mẹ ngày thêm sợi bạc
Mẹ đã thành hiển nhiên như trời – đất
Như cuộc đời – không thể thiếu trong con
Nếu có đi vòng quả đất tròn
người mong con mỏi mòn vẫn không ai hơn mẹ
Cái vòng tay mở ra từ tấm bé
cứ rộng dần theo con trẻ lớn lên
…
Mẹ!
Có nghĩa là bắt đầu
cho sự sống – Tình yêu – Hạnh phúc
Mẹ!
Có nghĩa là duy nhất
Một bầu trời – một mặt đất – một vầng trăng
Mẹ không sống đủ trăm năm
Nhưng đã cho con dư dả nụ cười, tiếng hát
(Thanh Nguyên, Ngày xưa có Mẹ, trích tập thơ Có khi nào nhớ?, NXB Văn nghệ, TP Hồ Chí Minh, 1987)
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản.
Trả lời
– Văn bản được trích từ bài thơ “Ngày xưa có mẹ” của Thanh Nguyên, thuộc thể thơ tự do.
– Thể thơ tự do không bị ràng buộc bởi quy tắc về số lượng câu chữ, tạo điều kiện cho tác giả bộc lộ cảm xúc một cách tự nhiên và chân thật nhất. Đây là thể thơ thường được sử dụng để diễn tả những tình cảm sâu sắc, thân thương như tình mẫu tử, bởi nó cho phép cảm xúc tràn đầy và đa dạng.
Câu 2. Xác định phương thức biểu đạt của đoạn thơ trên.
Trả lời
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
Câu 3. Nêu nội dung chính của đoạn thơ?
Trả lời
Đoạn thơ nói lên ơn nghĩa sinh thành và dưỡng dục của mẹ đối với con cái.
Câu 4. Ghi lại những từ ngữ khắc họa hình ảnh người mẹ mà tác giả sử dụng trong sáu dòng thơ đầu. Qua những từ ngữ đó, người mẹ hiện lên thế nào trong kỉ ức của nhân vật người con?
Trả lời
Những từ ngữ khắc họa hình ảnh người mẹ mà tác giả sử dụng trong sáu dòng thơ đầu là:
– Người móm cho con muỗng cháo
– Người thức hát ru con
– Tóc mẹ ngày thêm sợi bạc
Trong kí ức của nhân vật, người mẹ hiện lên với sự tảo tần, vất vả, luôn cố gắng chăm lo chăm sóc cho đứa con nhỏ của mình từ khi thơ bé đến tận khi trưởng thành. Hình ảnh người mẹ hiền “mớm cho con muỗng cháo”, “thức hát ru con” đã in sâu vào tâm trí của người con. Bằng tỉnh cảm chân thành, người con thấu hiểu và có phần xót xa rằng, khi minh ngày một lớn lên, nhìn thấy bầu trời cao rộng “ngày một xanh hơn”, cũng là lúc mẹ thêm già yếu, tóc ngày một thêm sợi bạc.
Câu 5. Em hiểu thế nào về hình ảnh bầu trời trong mắt con ngày một xanh hơn?
Trả lời
Hình ảnh bầu trời trong mắt con ngày một xanh hơn có thể được hiểu như một hình ảnh ẩn dụ. Với màu xanh của hy vọng, có lẽ đứa con đã ngày một lớn khôn, trưởng thành, nhìn thấy cuộc đời phía trước với biết bao ước mơ đẹp tươi.
Tuy nhiên, hiểu theo cách khác, người đọc cũng có thể liên tưởng đến hình ảnh người mẹ lam lũ, chịu nhiều vất vả, hy sinh để đứa con nhỏ có thể nhìn thấy những gì đẹp đẽ nhất, giàu ước mơ hoài bão nhất của cuộc đời. Bởi vì, những bão tố hay mây đen, mẹ đã che chắn cho con cả rồi.
Câu 6. Việc tác giả so sánh mẹ như trời – đất, như cuộc đời – không thể thiếu trong con mang lại hiệu quả nghệ thuật gì?
Trả lời
Việc tác giả so sánh mẹ như trời – đất, như cuộc đời – không thể thiếu trong con mang lại hiệu quả nghệ thuật đặc sắc trong tác phẩm:
– Biện pháp so sánh kết hợp với cách diễn đạt như một chân lí “hiến nhiên”, sự so sánh kết hợp liệt kê mẹ như là “trời – đất”, như “cuộc đời” đã giúp câu thơ thêm sâu sắc giàu cảm xúc, hấp dẫn bạn đọc.
– Hình ảnh so sánh sáng tạo đã thể hiện rõ ràng và nhấn mạnh tình cảm mà người con dành cho mẹ của mình. Đối với con, mẹ là những gì lớn lao nhất của cuộc sống, là những gì cao đẹp mà con muốn hướng tới, cũng là một “cuộc đời” không thể thiếu đối với con. Mẹ quan trọng đến mức, nếu không có mẹ thì không có cuộc đời.
– Các hình ảnh được chọn đều là những thứ không gian lớn lao của vũ trụ: trời, đất và là cuộc đời – thời gian dàn rộng nhất mà mỗi người có thể biết tới. Sự so sánh đó cũng giúp tác giả thể hiện được sâu sắc hơn tinh cảm của mình. (Khuyến khích HSG có thêm ý này).
Câu 7. Mẹ và những người thân trong gia đình là những người không thể thiếu trong con. Nhưng trong nhịp sống hối hả hiện nay, dường như con cái với cha mẹ ngày càng thiếu sự gắn kết. Theo em, cần làm gì để các thành viên trong gia đình gắn kết hơn?
Trả lời
Về hình thức:
– Học sinh nên diễn đạt câu hỏi này thành đoạn văn ngắn.
– Nếu diễn đạt thành đoạn văn, nhớ dùng cấu trúc DIỄN DỊCH hoặc QUY NẠP để ý chính của đoạn được thể hiện rõ ở đầu/cuối đoạn văn.
Nội dung chính cần đạt:
Trong nhịp sống hối hả hiện nay, dường như con cái với cha mẹ ngày càng thiếu sự gắn kết, nhưng mẹ và những người thân trong gia đình là những người không thể thiếu trong cuộc đời con. (Câu chủ đề + dẫn dắt).
Để có được như kết sâu sắc, các thành viên cần:
+ Lắng nghe nhiều hơn để thấu hiểu tâm tư, mong muốn của mọi người.
+ Chia sẻ về những vấn đề bản thân suy nghĩ, quan tâm.
+ Suy nghĩ về tình cảm hiện có và thể hiện sự yêu thương nhiều hơn qua những lời nói, hành động thiết thực.
