Đọc văn bản sau:
Chẳng ai biết lai lịch của bà, chỉ biết tên bà là Diễm. Diễm là đẹp, là diễm lệ. Ngoài vẻ đẹp, còn mang vẻ sang. Có ai gọi một củ khoai là diễm lệ đâu. Hẳn bố mẹ xưa đặt tên cho con cũng thầm ao ước sao cho con vừa đẹp lại vừa khỏi lầm than. Nhưng trông bà cả một sự nhạo báng cái mong ước đó.
Dáng người bà Diễm bé loắt choắt, bộ mặt nhăn nheo, gầy sạm chỉ còn hai con mắt. Bà vừa đi vừa lắc lư cái lưng còng. Chiếc đòn gánh không bao giờ rời khỏi đôi vai còm cõi của bà. Nó bám chặt lấy bà như một thứ nghiệp chướng. Chiếc đòn gánh của bà cũng thật đặc biệt. Nó nhẵn bóng. Ngay cả những vết sẹo cũng đã nhẵn bóng và cũng khó đoán tuổi như chủ nhân của nó vậy. Nó đã tồn tại cùng bà không biết tự bao giờ. Nó được đẽo gọt từ một thân tre cong hằn dấu vết của những cơn gió táp và ra đời chỉ để đón đợi đôi vai còm cõi của bà Diễm mà thôi. Nó và chủ nhân của nó hợp thành một chỉnh thể của sự bất hạnh, hợp thành biểu tượng của một thân cây vừa mới ra đời đã bị gió mưa vùi dập. Cuối hai đầu đòn gánh là đôi thùng đầy nước lắc lư theo những bước chân không đều của bà Diễm và để lại những vệt nước rỏ ròng ròng như suối nước mắt cạnh đường đi. Những lúc đôi vai được rảnh rang, đôi môi bà lại lẩm nhẩm những câu không đầu không cuối. Bà đi và nói như người lẩn thẩn, nhưng những cử chỉ của bà vẫn chính xác một cách kỳ lạ. Đến máy nước bao giờ bà cũng đi sát mép đường bên phải và lặng lẽ đợi đến lượt mình, không xin xỏ, không tranh giành.
Những nhà có máu mặt trong khu này thuê bà gánh nước. Họ chẳng ưa gì bà. Họ săm soi xem thùng nước bà gánh về có trong không. Có đáng đồng tiền của họ bỏ ra không. Có người nghi ngờ, bắt bà tháo cả bể nước đầy ra gánh lại, lấy cớ là bà đã lấy nước bẩn vào bể của họ. Cũng có những người trả tiền sòng phẳng, hậu hĩ là khác nhưng họ đưa tiền cho bà rồi vội quay đi như chỉ sợ dềnh dàng bà nhỡ mồm bắt chuyện thì mất cả thì giờ và mất cả thể diện nữa. Con người ta thường hay chối bỏ quá khứ, nếu quá khứ đó là không vẻ vang. Người đời nay coi nó là bệnh “sĩ”. Nếu như những năm sáu mươi của thế kỷ này người ta cố chứng minh rằng gốc gác của mình là bần cố nông thì trong những năm tám mươi người ta lại cố khoe rằng nhà mình giàu có ra sao, bịa cả những chuyện đài các rởm không biết ngượng mồm. Thôi thì cũng chẳng trách họ, âu cũng là do cách nhìn người của thời đại mà ra. Những bộ mặt đần độn trát bự son phấn vênh váo, đầy kiêu hãnh giả tạo. Và trong cơn mơ đài các sang giàu của họ, bà Diễm chỉ là một kẻ làm thuê, một người gánh nước cho nhà họ.
Vậy là bà Diễm hệt như con gà trụi lông giữa đàn công sặc sỡ. Nhưng bà gắn bó với họ, đúng hơn là với bể nước nhà họ, vì chỉ có họ mới đủ sức thuê bà gánh nước. Còn đa số “người nhà nước” trong khu này chẳng ai đủ tiền để mà thuê, dù muốn giúp bà. Cơm ăn chẳng đủ, lấy đâu ra tiền mà thuê gánh nước. Đành phải xếp hàng dài dằng dặc, hoặc thức đến hai ba giờ sáng để lấy mấy thùng nước.
Với đôi thùng gánh nước, cứ thế, bà Diễm đi trong đời như kẻ mộng du và rồi có lẽ với cung cách mộng du ấy bà sẽ lặng lẽ đi xuống mồ, như một hạt bụi tan biến vào không gian chẳng để lại một mảy may dấu vết.
(Trích Người gánh nước thuê, Võ Thị Hảo, 20 truyện ngắn chọn lọc,
NXB Lao động, 2009, tr 291 – 293)
Câu 1. Xác định ngôi kể của người kể chuyện trong đoạn trích.
Trả lời
Đoạn trích kể theo ngôi thứ nhất (người kể xưng tôi)
Câu 2. Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình của nhân vật bà Diễm.
Trả lời
Những chi tiết miêu tả ngoại hình của nhân vật bà Diễm:
Dáng người bà Diễm bé loắt choắt; bộ mặt nhăn nheo, gầy sạm chỉ còn hai con mắt; cái lưng còng; đôi vai còm cõi; đôi môi bà lẩm nhẩm những câu không đầu không cuối.
Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp so sánh trong câu văn sau: “Cuối hai đầu đòn gánh là đôi thùng đầy nước lắc lư theo những bước chân không đều của bà Diễm và để lại những vệt nước rỏ ròng ròng như suối nước mắt cạnh đường đi.”
Trả lời
– Biện pháp sánh trong câu văn: “những vệt nước rỏ ròng ròng” (từ đôi thùng đầy nước) – như – “suối nước mắt cạnh đường đi”
– Tác dụng:
+ Nhấn mạnh hình ảnh những vệt nước từ đôi thùng trên hai đầu đòn gánh của bà Diễm; càng nhấn mạnh hơn sự gắn bó “nghiệp chướng” giữa cuộc đời bất hạnh nhiều nỗi buồn, nước mắt của bà Diễm và chiếc đòn gánh.
+ Bộc lộ tấm lòng đồng cảm, xót xa của nhà văn với cuộc đời nhân vật.
+ Làm cho cách diễn đạt gây ấn tượng mạnh mẽ với người đọc, giàu hình ảnh, giàu sức biểu cảm.
Câu 4. Nhận xét thái độ, tình cảm của nhà văn được thể hiện qua đoạn trích trên.
Trả lời
Thái độ, tình cảm của nhà văn được thể hiện qua đoạn trích:
– Cảm thông, thương xót cho những kiếp người bé nhỏ, bất hạnh trong xã hội.
– Ngầm phê phán những mặt trái trong đời sống văn hóa khi xã hội từng bước chuyển dịch theo nền kinh tế thị trường những năm tám mươi: những lối sống giả tạo, khoe mẽ, chạy theo cơn mơ đài các sang giàu mà chà đạp lên giá trị của tình người.
Câu 5. Từ lối sống của những người nhà giàu thuê bà Diễm gánh nước được nhà văn nói tới trong câu chuyện trên, em có suy nghĩ gì về hậu quả của căn bệnh “sĩ” trong đời sống hiện nay?
Trả lời
– Lối sống của những người nhà giàu thuê bà Diễm gánh nước được nhà văn nói tới trong những câu văn trên: Họ chuộng hình thức bên ngoài, sống giả tạo, khoe mẽ, chạy theo vật chất giàu sang phù phiếm.
– Suy nghĩ về hậu quả của căn bệnh “sĩ” trong đời sống hiện nay:
+ Căn bệnh “sĩ” khiến mỗi cá nhân, tổ chức không hiểu rõ về thực lực của mình, tự mãn về thành tích, không có xu hướng vận động phát triển, làm cho chất lượng thực bị bỏ bê, xuống dốc.
+ Căn bệnh ‘sĩ” nếu lan rộng sẽ làm xuống cấp hệ thống giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, khiến cho người ta mải chạy theo cái giả dối hào nhoáng bên ngoài mà chà đạp lên những gì là chân thật.
