Đọc văn bản sau:
SỰ TRUNG THỰC CỦA TRÍ THỨC
Theo nghĩa truyền thống, kẻ sĩ là một người có học. Có học nên biết lẽ phải trái để “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. Cái dũng của họ không phải cái dũng chém tướng đoạt thành mà là hệ quả của cái trí, nhằm làm sáng tỏ đạo thánh hiền. Đó là một công việc khó khăn, thậm chí nguy hiểm.
Không phải lúc nào cũng có một Chu Văn An trước sự lộng hành của đám sủng thần, dám dâng thất trảm sớ và sau khi bị khước từ, kiên quyết từ quan về dạy học.
Không phải lúc nào cũng có anh em thái sử Bá thời Xuân Thu. Thôi Trữ sau khi giết vua Tề, ra lệnh cho thái sử Bá phải ghi vào sử: “Tề Trang Công bị bạo bệnh mà chết”. Bá ghi: “Năm Ất Hợi, tháng Năm, Thôi Trữ giết vua”. Thôi Trữ nổi giận, lôi Bá ra chém. Bá có ba người em. Hai người noi gương anh đều bị chém. Người em út vẫn điềm nhiên viết: “Năm Ất Hợi, tháng Năm, Thôi Trữ giết vua”. Trữ quát: “Ba anh ngươi đều đã bị chém, ngươi không sợ sao?” Người này nói: “Việc của quan thái sử là ghi lại sự thật, nếu xuyên tạc thà bị chết chém còn hơn”.
Nhưng không hiểu sao tôi vẫn không thích từ “kẻ sĩ” lắm. Có lẽ do màu sắc hơi “hoài cổ” của nó chăng? Đạo thánh hiền quả là cao quý và đáng trân trọng nhưng nó là một cái gì đã có. Kẻ sĩ thời nay chính là những trí thức do tính rộng mở của từ này. Nhất là vào thời đại nền kinh tế tri thức phát triển với sự bùng nổ của khoa học, đặc biệt ngành tin học. Người trí thức không những tôn trọng thánh hiền mà còn là kẻ dám mày mò vào cõi không biết, đấu tranh với những định kiến của hiện tại để phát hiện những sự thật cho tương lai.
Một nước đang phát triển như nước ta cần nhanh chóng đào tạo một đội ngũ trí thức đông đảo để khỏi tụt hậu. Muốn vậy chúng ta phải lập cho được một môi trường lành mạnh trên nền tảng sự trung thực trí thức. Ít lâu nay báo chí nói nhiều đến nạn bằng giả. Đó là một hiện tượng xã hội nghiêm trọng, cần phải loại bỏ. Nhưng theo tôi, nó không nghiêm trọng bằng hội chứng “bằng thật, người giả” vì hội chứng này có nguy cơ gây sự lẫn lộn trong hệ giá trị và làm ô nhiễm môi trường đạo đức một xã hội trung thực, trong đó thật/ giả phải được phân định rạch ròi và minh bạch. Chúng ta thường nói nhiều đến tài năng và trí thức. Nhưng tài năng và trí thức chỉ có thể phát triển lâu dài và bền vững trên nền tảng một xã hội trung thực.
(Trích từ Đối thoại với đời & thơ, Lê Đạt, NXB Trẻ, 2008, tr.14-15)
Thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5:
Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.
Câu 2. Các thao tác lập luận được sử dụng trong văn bản trên.
Câu 3. Việc dẫn lại câu chuyện Chu Văn An và anh em thái sử Bá trong văn bản có tác dụng gì?
Câu 4. Ý nghĩa của việc so sánh sự khác nhau giữa kẻ sĩ ngày xưa và trí thức ngày nay trong văn bản là gì?
Câu 5. Anh/ Chị rút ra được thông điệp tích cực gì sau khi đọc văn bản?Vì sao?
Trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của văn bản trên: nghị luận
Câu 2. Các thao tác lập luận được sử dụng trong văn bản trên: giải thích, chứng minh, bình luận, so sánh.
Câu 3. Việc dẫn lại câu chuyện Chu Văn An và anh em thái sử Bá trong văn bản có tác dụng:
– Làm tăng sức thuyết phục cho lập luận
– Làm sáng tỏ dũng khí, phẩm chất trung thực của kẻ sĩ.
Câu 4. Tác giả so sánh sự khác nhau giữa kẻ sĩ ngày xưa và tri thức ngày nay có ý nghĩa:
– Nhấn mạnh điểm mới của trí thức ngày nay so với kẻ sĩ ngày xưa
– Khích lệ tri thức ngày nay không chỉ phát huy những phẩm chất tốt đẹp của “kẻ sĩ” ngày xưa mà còn mạnh dạn đấu tranh với định kiến hiện tại, tích cực đổi mới, sáng tạo phù hợp thời đại mới…
– Thể hiện tư tưởng tiến bộ; quan điểm sống, đúng đắn, tích cực của tác giả.
Câu 5.
Gợi ý thông điệp tích cực rút ra từ văn bản:
– Mỗi người (đặc biệt là trí thức) biết sống trung thực để góp phần xây dựng xã hội văn minh.
– Sống trung thực sẽ tạo được niềm tin, sự ngưỡng mộ.