Đọc ngữ liệu sau và trả lời câu hỏi:
Tạ lỗi cánh đồng
Mẹ khấn trời đừng bão giông
Khấn đàng tây, khấn đàng đông – Vậy mà
Lúa vừa mới trổ đòng ra
Bất ngờ lụt trắng, đồng ta mất mùa.
Nén hương, nải chuối lên chùa
Mẹ ơi, lũ lụt có chừa Phật đâu
Đến ông Thiện cũng ngập đầu
Nói chi ông Ác mày chau cũng chìm.
Ở nơi đất trũng đồng chiêm
Mỗi cây lúa – số phận riêng con người
Ngẫm trong may rủi cuộc đời
Trách chi hạt thóc hẹp hòi với ta.
Tay không lấm đất đồng nhà
Dễ vô tâm mỗi khi và miếng cơm
Dễ dàng đưa bát mẹ đơm
Và suy nghĩ cũng giản đơn cuộc đời
Tôi ăn bao hạt-mồ-hôi
Mà sao thơ chẳng mặn mòi bao nhiêu
Cứ như nước ốc ao bèo
Thơ tôi ngại nói cái điều mẹ mong
(Cứ là cây lúa nặng bông
Cứ là năm ấy làng không mất mùa!)
Thưa sao với mẹ bây giờ
Bài thơ xưa kể như lừa mẹ thôi!
Im phăng phắc dáng mẹ ngồi
Tấm lưng còng đỡ cả đời bão giông
Cúi đầu trước mẹ bao dung
Nghìn lần tạ lỗi cánh đồng, quê hương…
Câu 1. Bài thơ viết theo thể thơ nào?
Trả lời
Bài thơ “Tạ lỗi cánh đồng” được viết theo thể thơ lục bát.
Câu 2. Hình ảnh người mẹ nông dân trong ba khổ thơ đầu mong ước điều gì khi bà khấn trời và sau đó sắm lễ lên chùa khấn Phật?
Trả lời
Trong ba khổ thơ đầu, người mẹ nông dân mong ước:
• Khấn trời: Người mẹ khấn trời để mong không có bão giông, tránh lũ lụt và mong muốn mùa màng bội thu.
• Sắm lễ lên chùa khấn Phật: Bà sắm lễ lên chùa để cầu mong trời phật ban cho sự bình an, lũ lụt sẽ không xảy ra, được sự che chở và bảo vệ từ Đức Phật để mùa màng no ấm cho quê hương và cuộc sống của gia đình.
Câu 3. Những nguyên nhân nào khiến cho người con trong tư cách một người làm thơ tỏ thái độ day dứt ở các khổ thơ 4, 5 và 6?
Trả lời
• Khổ thơ 4: Người con cảm thấy mình vô tâm khi không chia sẻ với những khó khăn, gian khổ của người mẹ trên đồng ruộng. Bàn tay không thấm mồ hôi lao động nhưng lại dễ dàng với thành quả lao động và suy nghĩ giản đơn về cuộc đời; vì vậy anh không hiểu và cảm thông với nỗi vất vả của người mẹ nông dân.
• Khổ thơ 5: Người con nhận ra rằng mình đã hưởng thụ bao nhiêu mồ hôi và công sức của mẹ, nhưng thơ của mình lại thiếu đi sự mặn mòi, thiếu sự thấu hiểu và cảm thông với những gì mẹ đã vất vả trải qua. Thơ của anh chỉ như “nước ốc ao bèo”, không sâu sắc và hoàn toàn xa lạ với những điều mẹ mong muốn.
• Khổ thơ 6: Người con tự thấy rằng thơ của mình đã không thể hiện đúng thực tế của cuộc sống và những nỗi đau khổ của mẹ. Anh cảm thấy day dứt, ân hận và sám hối vì đã viết những vần thơ tô hồng hiện thực, không phản ánh đúng sự thật cuộc đời.
Câu 4. Người làm thơ thường tự thấy thơ mình hay. Em suy nghĩ gì về việc người con trong bài thơ tự lấy thơ mình làm đối tượng nhận thức để rồi ân hận, sám hối ở các khổ 5 và 6?
Trả lời
– Mặc dù lúc đầu, người con có những sai lầm trong việc phản ánh hiện thực, nhưng sau đó anh đã thể hiện bản lĩnh và sự trung thực với chính mình khi tự kiểm điểm những vần thơ do mình đã viết. Việc người con tự nhận thức về giá trị của thơ mình để rồi cảm thấy ân hận, sám hối là một hành động đáng trân trọng. Điều này cho thấy sự tự nhận thức và phản tỉnh của người làm thơ.
– Người con không chỉ nhận ra sự vô ích và thiếu sót trong thơ mình mà còn thấu hiểu sâu sắc những nỗi vất vả, hy sinh của mẹ. Sự sám hối muộn màng của nhà thơ cho thấy anh là người đáng trọng vì có nhân cách và tinh thần hướng thiện. Đây là biểu hiện của sự thức tỉnh, thể hiện sự trưởng thành trong nhận thức cũng như tình yêu thương, sự tôn trọng đối với mẹ và những người nông dân.
Câu 5. Bài thơ có nhan đề “Tạ lỗi cánh đồng” nhưng một trong hai hình ảnh trung tâm của bài thơ là người mẹ nông dân khốn khổ. Hãy liên hệ với từ “cánh đồng” trong hai câu kết bài thơ và cho biết người con muốn tạ lỗi với ai?
Trả lời
Trong hai câu kết bài thơ:
” Cúi đầu trước mẹ bao dung
Nghìn lần tạ lỗi cánh đồng, quê hương…”
Người con muốn tạ lỗi không chỉ với “cánh đồng” mà còn với mẹ và quê hương. Tác giả sử dụng hình ảnh cánh đồng như một hoán dụ chỉ chung tầng lớp nông dân – những người vốn gắn bó với đồng ruộng. Đặt trong tương quan với hình ảnh người mẹ trong bài thơ, tác giả không chỉ tái hiện hình ảnh một bà mẹ cụ thể, mà còn muốn đề cập đến những người nông dân nói chung. Vì thế, bài thơ không chỉ là lời người con tạ lỗi không chỉ với bà mẹ nông dân của mình, mà còn là lời tạ lỗi nói chung với giai cấp nông dân của một lớp văn nghệ sĩ xa rời hiện thực, thiếu sự cảm thông và thấu hiểu dành cho người lao động.
>>> Tham khảo: trả lời 5 câu hỏi Đọc hiểu Đẳng cấp về nhân cách Khi nói đến ước mơ của mỗi người
