Nguyễn Đình Thi là nhà thơ nổi tiếng của nền thơ ca hiện đại Việt Nam. Cùng Trạm Văn học đến với bài Phân tích bài thơ Nhớ của Nguyễn Đình Thi.
Phân tích bài thơ Nhớ của Nguyễn Đình Thi cực hay
(Bài viết này được thực hiện bởi Cô Thủy Nguyễn giáo viên của Trạm Văn học, mọi hành động copy bài khi chưa được sự đồng ý là vi phạm luật sở hữu trí tuệ của Việt Nam)
Nguyễn Đình Thi là nhà thơ nổi tiếng của nền thơ ca hiện đại Việt Nam. Các tác phẩm của ông thể hiện sự tự do, phóng khoáng mà hàm súc và sâu lắng, suy tư. Từng câu thơ, câu văn của ông đều hướng ngòi bút về cuộc chiến tranh anh dũng của nhân dân, về tình yêu đất nước, tình yêu đôi lứa hòa chung vào tình yêu to lớn của quê hương. Bài thơ “Nhớ” được sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Pháp, là một trong những tác phẩm hay nhất của ông viết về tình yêu và nỗi nhớ của người chiến sĩ nơi sa trường gửi gắm về hậu phương. Tình yêu ấy thiêng liêng, cao cả, được nhân lên với tình yêu đất nước, tạo nên một bức tranh tình yêu vừa thấm đượm hình ảnh lứa đôi, vừa trang nghiêm trong hình hài Tổ quốc.
Những anh bộ đội cụ Hồ cống hiến tuổi xuân của mình trong cuộc chiến tranh Vệ quốc. Họ mang theo hy vọng của dân tộc, kì vọng của gia đình, khát vọng của bản thân và những tình yêu lứa đôi ngọt ngào tuổi xuân thì. Bị ngăn cách bởi chiến tranh, họ mang nỗi nhớ – một tâm trạng mà bất cứ người đang yêu nào cũng có để mà nhung nhớ, để làm động lực cho bản thân:
Ngôi sao nhớ ai mà sao lấp lánh
Soi sáng đường chiến sĩ giữa đèo mây
Ngọn lửa nhớ ai mà hồng đêm lạnh
Sưởi ấm lòng chiến sĩ dưới ngàn cây
Tình yêu và nỗi nhớ ấy không thể hiện khi người chiến sĩ đơn độc, mà tình yêu ấy lại được bộc phát khi người chiến sĩ đang làm nhiệm vụ. Ở những vị trí khó khăn, nhọc nhằn, tình cảm ấy lại như động lực thôi thúc nâng bước các anh hoàn thành nhiệm vụ của mình. Nơi giữa đèo mây chông chênh giá lạnh, hay dưới ngàn cây oai phong hùng vĩ, tình yêu và nỗi nhớ như một ánh lửa, soi sáng, sưởi ấm và dẫn đường họ để tiến bước lên phía trước. Nỗi nhớ trong thơ, trong ca dao thường đi kèm với nỗi buồn da diết vì phải xa rời bạn đời của mình:
Khăn thương nhớ ai
Khăn rơi xuống đất
Khăn thương nhớ ai
Khăn vắt lên vai
Nhưng nỗi nhớ trong thơ Nguyễn Đình Thi lại đi cùng với lí tưởng và sự sẵn sàng hy sinh. Yêu cho trọn kiếp, yêu đến khi nào có thể, yêu hôm nay nhưng không chắc ngày mai còn sống để nhớ nhung về người bạn đời của mình. Họ mang trong mình những tinh thần cảm tử, sẵn sàng ngã xuống bất cứ lúc nào để bảo vệ từng tấc đất quê nhà. Tình yêu ấy luôn đồng hành, sẻ chia, đồng cảm với người chiến sĩ, vừa “soi sáng đường”, vừa “sưởi ấm” tâm hồn người. Càng nhớ, càng thương, càng yêu thì ngôi sao ấy càng lấp lánh, ngọn lửa ấy lại càng bập bùng. Nỗi buồn mà chiến sĩ mang bên mình không ủy mị mà tràn đầy niềm vui, sự lạc quan. Đây là nét khai thác mới trong thơ của Nguyễn Đình Thi, chưa từng có trong thơ Việt Nam trước đó. Nhưng, sự lạc quan ấy lại bắt nguồn từ một thứ tình yêu bất diệt, trường tồn và cao đẹp hơn bất cứ thứ gì:
Anh yêu em như anh yêu đất nước
Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần
Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước
Mỗi tối anh nằm mỗi miếng anh ăn
Nỗi nhớ của người chiến sĩ Cộng sản ban đầu là tình yêu lứa đôi thuần túy, nhưng sau đó được nhân lên thành tình yêu Tổ quốc – thứ tình cảm đáng trân quý, đáng trân trọng và hết mực cao đẹp. Họ biết đặt mình vào bối cảnh hiện tại của đất nước, xã hội, biết gắn tình cảm riêng vào tình cảm chung của cả dân tộc. Nhưng không vì vậy mà bài thơ mất đi sự tự nhiên và cảm xúc dạt dào vốn có. Đọc bài thơ này, chúng ta không hề thấy nặng nề bởi trách nhiệm chính trị, tình hình xã hội rối ren, mà chỉ thấy tâm hồn cháy bỏng của một người chiến sĩ đang yêu. Ngọn lửa tình yêu luôn rực cháy, thể hiện xuyên suốt hành trình người lính đã trải qua. Tình cảm ấy vừa là động lực, vừa là kim chỉ nam giúp họ vượt qua những ngày tháng khó khăn, gian khổ thời kì cứu nước:
Ngôi sao trong đêm không bao giờ tắt
Chúng ta yêu nhau chiến đấu suốt đời
Ngọn lửa trong rừng bập bùng đỏ rực
Chúng ta yêu nhau kiêu hãnh làm người.
Bất kì ai sống, cống hiến và yêu trong những năm tháng mưa bom bão đạn ấy mà có lương tri, có ý thức và lòng tự tôn dân tộc thì không thể tách khỏi cộng đồng. Họ đau đáu nỗi đau của dân tộc, của sự khao khát tự do và hòa bình, vì vậy sẽ “yêu nhau chiến đấu suốt đời”. Tuổi trẻ ấy nếu không cầm súng bảo vệ Tổ quốc, thì giặc ngoại xâm sẽ cướp đi tuổi trẻ của họ, tình yêu của họ, đất nước của họ . Đến khi ấy, họ sẽ mất tất cả – mất động lực sống, cống hiến. Vì vậy, chỉ có cùng chiến đấu thì mới có thể “yêu nhau kiêu hãnh làm người”. Tình yêu đôi lứa và tình yêu đất nước cũng được thể hiện trong nhiều tác phẩm văn học Việt, đề cao sự gắn kết không rời giữa cá nhân nói riêng và đất nước nói chung:
“Trái tim anh chia ba phần tươi đỏ
Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều
Phần cho thơ và phần để em yêu”
Tình yêu đôi lứa cùng với tình yêu Tổ quốc trở thành điểm tựa, thành đề tài đi vào thơ ca giai đoạn này như một lựa chọn tất yếu. Hòa cái tôi riêng vào cái ta chung của đất nước.
Những triết lý tình yêu của Nguyễn Đình Thi trong thơ giai đoạn này như đốm lửa nhỏ, gộp chung vào ngọn lửa lớn của dân tộc. Tình yêu lứa đôi được thổi hồn từ tình yêu đất nước, triết lý ấy luôn đúng trong bất cứ thời kì nào, kể cả trong thời bình. Vì vậy, dễ hiểu vì sao những tác phẩm của Nguyễn Đình Thi có giá trị lâu bền cho tới tận hôm nay. “Nhớ” của ông đã thể hiện một tâm trạng phổ biến của bất cứ đôi nam nữ nào đang chìm đắm trong tình yêu đôi lứa. Nhưng tình cảm ấy lại được chắp cánh một cách trang trọng, trân quý bởi gắn liền với nó là tình yêu đất nước cao đẹp, đưa thứ tình cảm cá nhân gắn chung với tình cảm lớn của đất nước. Cảm xúc thực ngôn ngữ gần gũi, hình ảnh đẹp và lời thơ trong sáng đã thể hiện được lý tưởng sống cao đẹp và tạo nên sức sống trường tồn của bài thơ.
Phân tích bài thơ Nhớ của Nguyễn Đình Thi ngắn gọn
Bài thơ “Nhớ” của Nguyễn Đình Thi được tác giả sáng tác trong kháng chiến chống Pháp. Có văn bản đề thêm: “Tặng M”. Không biết có phải tặng riêng Mađơlen Rípphô không? Bởi giữa ông và nữ sĩ này từng có kỷ niệm rất đẹp mà bè bạn văn nghệ cùng lứa đều đã hiểu và rất đỗi trân trọng.
Chi tiết riêng tư ấy không quan trọng. Chỉ biết đây là một trong những bài thơ tình hay nhất trong thời chống Pháp và cũng là một trong những bài thơ tình hay nhất trong kho tàng hàng vạn bài thơ Việt Nam hiện đại. Nói đến Nguyễn Đình Thi nói với tư cách nhà thơ, không thể không nói đến “Nhớ”.
Có thể bạn trẻ hôm nay (ra đời sau ngày đất nước được thống nhất 1975) không biết và không thấy được cái hay của bài thơ “Nhớ”. Điều đó dễ hiểu. Nhưng lớp tuổi trên 60, nhất là những ai đã từng cầm súng trong hàng quân bộ đội cụ Hồ, lại đã tham gia chiến đấu chống Pháp thì không thể không biết, không yêu thích bài thơ này.
Nhà thơ diễn tả nỗi nhớ – một tâm trạng mà bất cứ người nào đang yêu cũng gặp phải. Yêu, nhớ và thương là những thuộc tính cố hữu của tình yêu. Nhưng Nguyễn Đình Thi đã không miêu tả, nhấm nháp tâm trạng của người đang đơn độc tương tư mà biểu hiện nỗi nhớ của một người chiến sĩ đang làm nhiệm vụ. Ở những khoảnh khắc yên tĩnh “giữa đèo mây” hoặc đang hành quân rồi dừng chân “dưới hàng cây”, hình ảnh người thương của chàng chiến sĩ ùa về choán ngợp tâm hồn.
Nhớ tức là buồn, bởi khi ấy người ta phải sống trong xa cách, thiếu vắng người bạn đời. Nhưng người sống thiếu lý tưởng chỉ biết hôm nay mà không ý thức được ngày mai, có khi yêu bản thân mình hơn “đối tác”, chỉ biết tận hưởng tình yêu mà không biết vun đắp, nuôi dưỡng sẽ chỉ khắc khoải trong nỗi cô đơn. Còn trong bài thơ, người chiến sĩ trong tâm trạng nhớ lại thấy ngôi sao đang lấp lánh kia như đồng cảm với mình để “soi sáng đường” cho mình, ngọn lửa hồng đêm lạnh kia cũng sẻ chia cùng mình để “sưởi ấm lòng” mình. Chàng thấy mình như ngôi sao, như ngọn lửa.
Càng nhớ, ngôi sao càng lấp lánh, ngọn lửa càng hồng giữa đêm lạnh. Và lấp lánh để “soi sáng đường”, “hồng đêm lạnh” để “sưởi ấm”. Nhớ, buồn mà vô cùng lạc quan, tràn ngập niềm tin chứ không ủy mị, than vãn, như những kẻ đang tương tư nhau vẫn chưa được biểu hiện trong thơ lãng mạn trước đó. Nhưng niềm lạc quan của chàng chiến sĩ ở đây đâu phải là tếu theo kiểu “thây rơi như cánh hoa đào” mà có cơ sở, bởi: “Anh yêu em như anh yêu đất nước”. Tình yêu ấy càng sâu sắc khi anh thấy người mình yêu – ở đây được ví như đất nước – “vất vả đau thương”, nhưng “tươi thắm vô ngần”.
Nỗi nhớ được diễn tả trong bài thơ là nỗi nhớ của một tình yêu cao đẹp – tình yêu của những người có lý tưởng, biết đặt mình vào bối cảnh chung của xã hội, biết gắn tình cảm riêng tư vào tình cảm chung của cộng đồng. Nhưng không vì thế mà bài thơ mất đi vẻ mềm mại tự nhiên. Đọc bài thơ này, không ai nghĩ nhà thơ tư duy chính trị mà chỉ thấy ông giãi bày tâm trạng rất thật, rất sinh động của một người đang yêu – một tình yêu cháy bỏng, tha thiết.
Ai sống và yêu những năm tháng nước sôi lửa bỏng ấy mà có lương tri, ý thức, có lòng tự trọng, hẳn không thể tách khỏi cộng đồng. Mà đã không tách rời thì hiển nhiên phải cùng “chúng ta yêu nhau chiến đấu suốt đời”. Rất dễ hiểu bởi khi ấy tuổi trẻ mà không cầm súng chiến đấu thì giặc ngoại xâm sẽ cướp hết đất, trời, còn đâu chỗ để mà tồn tại, mà yêu. Và chỉ có biết cùng chiến đấu, tuổi trẻ khi ấy mới có thể “kiêu hãnh làm người” để mà yêu nhau.
Cũng thật thú vị, Nguyễn Đình Thi là người duy nhất đã đưa vào bài thơ tình của mình một tâm trạng phổ biến của bất cứ ai đang thực sự yêu như lời nói nôm na hằng ngày mà trở nên rất thơ, trong một bài thơ có vẻ như lý trí, khiến nó trở thành dung dị và gần gũi với mọi người:
“Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước
Mỗi tối anh nằm, mỗi miếng anh ăn”
“Nhớ” xứng đáng là một dấu son trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Đình Thi cũng như trong kho tàng thơ ca cách mạng của chúng ta
Phân tích bài thơ Nhớ của Nguyễn Đình Thi 600 chữ
Bài thơ “Nhớ” của Nguyễn Đình Thi được tác giả sáng tác trong kháng chiến chống Pháp, là một trong những bài thơ tình hay nhất thời chống Pháp và cũng là một trong những bài thơ tình hay nhất trong kho tàng hàng vạn bài thơ Việt Nam hiện đại. Nói đến Nguyễn Đình Thi nói với tư cách nhà thơ, không thể không nói đến “Nhớ”.
Nhà thơ diễn tả nỗi nhớ – một tâm trạng mà bất cứ người nào đang yêu cũng gặp phải. Yêu, nhớ và thương là những thuộc tính cố hữu của tình yêu. Nhưng Nguyễn Đình Thi đã không miêu tả tâm trạng của người đang đơn độc tương tư mà biểu hiện nỗi nhớ của một người chiến sĩ đang làm nhiệm vụ. Ở những khoảnh khắc yên tĩnh “giữa đèo mây” hoặc đang hành quân rồi dừng chân “dưới hàng cây”, hình ảnh người thương của chàng chiến sĩ ùa về choáng ngợp tâm hồn.
Nhớ tức là buồn, bởi khi ấy người ta phải sống trong xa cách, thiếu vắng người bạn đời. Nhưng người sống thiếu lý tưởng chỉ biết hôm nay mà không ý thức được ngày mai, có khi yêu bản thân mình hơn “đối tác”, chỉ biết tận hưởng tình yêu mà không biết vun đắp, nuôi dưỡng sẽ chỉ khắc khoải trong nỗi cô đơn. Còn trong bài thơ, người chiến sĩ trong tâm trạng nhớ lại thấy ngôi sao đang lấp lánh kia như đồng cảm với mình để “soi sáng đường” cho mình, ngọn lửa hồng đêm lạnh kia cũng sẻ chia cùng mình để “sưởi ấm lòng” mình. Chàng thấy mình như ngôi sao, như ngọn lửa.
Càng nhớ, ngôi sao càng lấp lánh, ngọn lửa càng hồng giữa đêm lạnh. Và lấp lánh để “soi sáng đường”, “hồng đêm lạnh” để “sưởi ấm”. Nhớ, buồn mà vô cùng lạc quan, tràn ngập niềm tin chứ không ủy mị, than vãn, như những kẻ đang tương tư nhau vẫn chưa được biểu hiện trong thơ lãng mạn trước đó. Nhưng niềm lạc quan của chàng chiến sĩ ở đây đâu phải là tếu theo kiểu “thây rơi như cánh hoa đào” mà có cơ sở, bởi: “Anh yêu em như anh yêu đất nước”. Tình yêu ấy càng sâu sắc khi anh thấy người mình yêu – ở đây được ví như đất nước – “vất vả đau thương”, nhưng “tươi thắm vô ngần”.
Nỗi nhớ được diễn tả trong bài thơ là nỗi nhớ của một tình yêu cao đẹp – tình yêu của những người có lý tưởng, biết đặt mình vào bối cảnh chung của xã hội, biết gắn tình cảm riêng tư vào tình cảm chung của cộng đồng. Nhưng không vì thế mà bài thơ mất đi vẻ mềm mại tự nhiên. Đọc bài thơ này, không ai nghĩ nhà thơ tư duy chính trị mà chỉ thấy ông giãi bày tâm trạng rất thật, rất sinh động của một người đang yêu – một tình yêu cháy bỏng, tha thiết.
Ai sống và yêu những năm tháng nước sôi lửa bỏng ấy mà có lương tri, ý thức, có lòng tự trọng, hẳn không thể tách khỏi cộng đồng. Mà đã không tách rời thì hiển nhiên phải cùng “chúng ta yêu nhau chiến đấu suốt đời”. Rất dễ hiểu bởi khi ấy tuổi trẻ mà không cầm súng chiến đấu thì giặc ngoại xâm sẽ cướp hết đất, trời, còn đâu chỗ để mà tồn tại, mà yêu. Và chỉ có biết cùng chiến đấu, tuổi trẻ khi ấy mới có thể “kiêu hãnh làm người” để mà yêu nhau.
Cũng thật thú vị, Nguyễn Đình Thi là người duy nhất đã đưa vào bài thơ tình của mình một tâm trạng phổ biến của bất cứ ai đang thực sự yêu như lời nói nôm na hằng ngày mà trở nên rất thơ, trong một bài thơ có vẻ như lý trí, khiến nó trở thành dung dị và gần gũi với mọi người:
“Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước
Mỗi tối anh nằm, mỗi miếng anh ăn”
“Nhớ” xứng đáng là một dấu son trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Đình Thi cũng như trong kho tàng thơ ca cách mạng của chúng ta.
