Đề bài: Viết bài văn nghị luận phân tích các lớp nghĩa khác nhau của bài thơ “Rễ hoa” của Chế Lan Viên theo cảm nhận của cá nhân em.
Bài làm
I. Mở bài
Chế Lan Viên, một trong những nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại, luôn được biết đến với phong cách thơ trí tuệ – triết lý sâu sắc. Bài thơ “Rễ… hoa” của ông không chỉ đơn thuần là một tác phẩm viết về thiên nhiên mà còn ẩn chứa nhiều lớp nghĩa phong phú, từ cái đẹp của thiên nhiên, bài thơ gợi suy tưởng về những nỗ lực để tạo ra thành quả tốt đẹp của đến quá trình người nghệ sĩ sáng tạo nghệ thuật. Qua các hình ảnh ẩn dụ trong bài thơ, Chế Lan Viên đã khéo léo gửi gắm những thông điệp sâu sắc và tinh tế.
II. Thân bài
Khổ thơ 1: Quá trình sinh trưởng và cố gắng của cây
“Rễ sâu ai biết là hoa
Xoắn đau núm ruột làm ra nụ cười.
Im trong lòng đất rối bời
Chắt chiu từng giọt, từng lời lặng im.”
Chế Lan Viên mở đầu bài thơ bằng sự tương phản giữa rễ và hoa, giữa cái bề nổi và phần khuất lấp, giữa khổ đau và cái đẹp. Rễ sâu là phần không ai nhìn thấy, nằm sâu trong lòng đất, lặng lẽ chắt chiu từng giọt dinh dưỡng để nuôi cây. Hình ảnh “xoắn đau núm ruột” biểu thị những hy sinh thầm lặng của rễ để tạo nên nụ cười – biểu tượng của hoa. Từ những gì nằm sâu dưới lòng đất, khó thấy, khó cảm nhận lại sinh ra vẻ đẹp lộng lẫy. Câu thơ gợi lên sự kiên trì, bền bỉ và hy sinh trong âm thầm, không ai biết đến.
Hai câu tiếp theo tả quá trình nỗ lực không ngừng nghỉ của rễ:
“Uống từng giọt nước đời quên
Ăn từng thớ đá dựng nên sắc hồng”
Ở khổ thơ này, hình ảnh rễ tiếp tục được miêu tả chi tiết hơn. Rễ phải “uống từng giọt nước đời quên” và “ăn từng thớ đá” – những hình ảnh biểu trưng cho sự cần cù và ý chí kiên cường, mạnh mẽ. Rễ không chỉ hút nước mà còn hấp thụ cả những gì khô cằn, khó khăn nhất từ đất để nuôi cây. Câu thơ “dựng nên sắc hồng” cho thấy sự kỳ diệu của thiên nhiên: từ những khó khăn, gian khổ, rễ đã tạo ra những bông hoa rực rỡ, đẹp đẽ.
Khổ thơ 2: Thái độ và cách ứng xử của con người khi hoa nở
“Nở rồi, trông dễ như không
Một vùng sáng đọng, một vùng hương bay.
Tụ, tan màu sắc một ngày
Mặt trời hôm, mặt trời mai ngoảnh cười”
Khổ thơ này chuyển từ suy ngẫm về rễ ở tầng sâu sang hiện thực về vẻ đẹp của hoa ở bề nổi, từ những gì ẩn giấu dưới lòng đất lên trên mặt đất, từ những gian khổ âm thầm đến cái đẹp rực rỡ. Hoa nở dường như rất dễ dàng, “trông dễ như không,” nhưng thực tế đó là kết quả của quá trình lao động, hy sinh của rễ. Câu thơ “một vùng sáng đọng, một vùng hương bay” gợi lên hình ảnh một bông hoa tươi đẹp, tỏa hương thơm ngát dưới ánh mặt trời. Sự tụ tan của màu sắc trong một ngày cho thấy vẻ đẹp ngắn ngủi, số kiếp mong manh của hoa. Hình ảnh “mặt trời hôm, mặt trời mai ngoảnh cười” biểu thị sự thờ ơ, vô tình của người đời trước sự tàn phai của cái đẹp.
Khổ 3 chỉ có một câu, vang lên như một lời đề nghị:
“Bắt đầu từ rễ em ơi!”
Câu thơ kết thúc là một lời nhắn nhủ, khẳng định sự quan trọng của rễ, của quá trình lao động và hy sinh. Mọi sự thành công, cái đẹp đều bắt đầu từ những nỗ lực, cố gắng âm thầm, bền bỉ. Lời nhắn nhủ này không chỉ dành cho hoa mà còn cho con người trong cuộc sống: để đạt được thành quả, phải bắt đầu từ gốc rễ, từ những nỗ lực không ngừng.
Bài thơ “Rễ… hoa” của Chế Lan Viên không chỉ đơn thuần là tác phẩm viết về thiên nhiên mà còn ẩn chứa nhiều lớp nghĩa phong phú.
1-Nếu xem hoa là biểu tượng của cái đẹp, bài thơ gợi triết lí về quá trình con người tạo sinh cái đẹp. Trong lớp nghĩa đầu tiên, hoa là biểu tượng của cái đẹp. Cái đẹp không tự nhiên mà có, mà phải trải qua quá trình kiên nhẫn, khổ luyện và hy sinh của con người. Tuy nhiên, cái đẹp nào cũng có số phận mong manh và chịu sự thờ ơ lạnh nhạt của người đời. Từ đó, bài thơ đề nghị ta phải biết trân trọng và nâng niu cái đẹp vì quá trình tạo sinh vất vả của nó.
2- Hoa còn có thể là biểu tượng của những thành quả mà con người nỗ lực để đạt được. Thành quả nào cũng kết tinh những nỗ lực, cố gắng không ngừng của con người. Thành công rực rỡ nào cũng phải trải qua biết bao công sức và thời gian. Nhưng nhìn từ bên ngoài, ta không thấu hiểu được đó là kết quả của sự nỗ lực không ngừng nghỉ vì những kết quả đó trông có vẻ đơn giản và dễ dàng. Bài thơ khép lại bằng thông điệp đề nghị ta thấu hiểu và trân trọng cái giá phải trả cho mỗi thành quả.
3- Cuối cùng, quá trình tạo sinh bông hoa trong bài thơ có thể gợi ý nghĩa về quá trình sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ. Hoa, trong trường hợp này, tượng trưng cho những tác phẩm nghệ thuật, những sáng tạo đẹp đẽ mà nghệ sĩ đem lại cho đời. Việc “nở rồi, trông dễ như không” cho thấy sự thành công và vẻ đẹp của tác phẩm nghệ thuật thường không nhận được sự trân trọng thỏa đáng từ công chúng. Hình ảnh “một vùng sáng đọng, một vùng hương bay” tượng trưng cho những giới hạn và số phận mong manh của phần nhiều tác phẩm nghệ thuật trước sự khắc nghiệt của thời gian lịch sử.
III. Kết luận
Bài thơ “Rễ… hoa” của Chế Lan Viên là một tác phẩm tinh tế, sâu sắc và đầy ý nghĩa, khẳng định vai trò của sự kiên trì, nỗ lực và sáng tạo trong cuộc sống. Nó là một lời nhắc nhở quý báu rằng những thành quả và vẻ đẹp đều xuất phát từ những điều giản dị, từ sự chăm chỉ và kiên nhẫn, và chúng ta cần trân trọng và bảo vệ những giá trị đó trong cuộc sống hàng ngày.
