Đề bài: Viết bài văn nghị luận văn bản phân tích đoạn thơ sau:
Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.
Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau;
Kính yêu từ trước đến sau,
Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời?
Cũng có lúc chơi nơi dặm khách,
Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo;
Có khi từng gác cheo leo,
Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang.
Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp,
Chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân.
Có khi bàn soạn câu văn,
Biết bao đông bích, điển phần trước sau…
(Khóc Dương Khuê – Nguyễn Khuyến)
I. Mở bài
– Dẫn dắt VĐ: Giới thiệu tác giả Nguyễn Khuyến và bài thơ “Khóc Dương Khuê”. Những bài thơ của ông mang những tình cảm chân thực đẹp đẽ của người Việt Nam.
– Nêu vấn đề: Nguyễn Khuyến đã gửi gắm trọn vẹn thông điệp về một tình bạn cao cả, thủy chung, gắn bó và chân thành, không có sự cách biệt về không gian hay thời gian nào có thể phai nhòa đi tình bạn ấy.
II. Thân bài: Phân tích đảm bảo các luận điểm sau
+ Nỗi đau buồn của Nguyễn Khuyến trước sự ra đi đột ngột của Dương Khuê
– Nhà thơ nhắc lại những kỉ niệm: từ thuở đăng khoa sớm hôm cạnh nhau, khi chơi nơi dặm khách nghe tiếng suối, khi từng gác cheo leo, nghe con hát cầm xoang, cùng uống rượu, có khi soạn câu văn, cùng nhau chung hoạn nạn…
+ Nỗi buồn mất bạn hòa chung với nỗi buồn mất nước:
Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.
– Câu thơ đọc lên nghe nhói đau, quặn thắt bởi cái sự không lành kia đến đột ngột quá. Câu lục ngắt nhịp 2/1/3 thể hiện đúng cái trường độ đứt đoạn của những tiếng nấc tắc nghẹn trong nỗi đau đến quá đỗi bất ngờ. Trong khi đó nhịp thơ dàn trải và đều đặn ở câu bát làm nỗi đau lan toả ra khắp không gian, trời đất. Một tượng đài đáng kính, đáng trọng trong lòng nhà thơ vừa mất đi một cách quá bàng hoàng khiến người trong cuộc choáng váng, tiếc nuối mà biết rằng không thể cưỡng lại được.
– Đau gắn với nhớ, càng nhớ càng đau. Hiện tại phũ phàng khơi gợi về những ngày tươi đẹp trong quá khứ đê rồi khi những kỉ niệm kia vụt tan thì hiện thực lại càng gợi sự đớn đau quặn thắt hơn. Câu thơ lặng lẽ trôi về quá khứ, dựng dậy cả một thời “quá khứ hoàng kim” của tình bạn, với mấy chục năm trời gắn bó:
+ Từ buổi đầu gặp gỡ (“thủa đăng khoa ngày trước”) đến tận khi tóc bạc da mồi (“Bác già tôi cũng già rồi”);
+ Có lúc thật phong lưu tài tử (“Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang”) lại có khi chia sẻ cay đắng gian nan (“Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn”),…
=> Dường như nỗi đau mất bạn như đang muốn tựa vào quá khứ để níu giữ một cái đã vĩnh viễn mất đi. Nguyễn Khuyến không đối diện với quá khứ mà sống cùng nó, sống trong nó. Cái chết không thể chôn vùi được những giá trị tinh thần cao quý. Tình bạn nặng trĩu trong từng câu chữ. Cái tình không chỉ là yêu thương, quý mến,… mà là “kính yêu” – cái tình cúa hai trí thức lớn. Đoạn thơ hồi tướng không ồn ào mà đằm thắm, thiết tha, sâu lắng.
+ Nghệ thuật đặc sắc:
– Nghệ thuật nói giảm nói tránh;
– Sử dụng các câu hỏi tu từ trong đoạn cuối bài thơ;
– Các phép tu từ: so sánh, nhân hóa, điệp từ, liệt kê,
– Ngôn từ tinh tế, sâu lắng, cảm xúc chân thành; hình ảnh thơ mang tính biểu tượng…
III. Kết bài
Khẳng định ND chính “Khóc Dương Khuê” là bài thơ biểu lộ nỗi đau và sự tiếc thương của Nguyễn Khuyến đối với sự ra đi của người bạn thân thiết, Dương Khuê, một nhà thơ, nhà báo nổi tiếng trong thời kỳ đó. Bài thơ không chỉ đơn thuần là một bản cáo phó mà còn là một tác phẩm chứa đựng tình cảm chân thành và sự tưởng niệm sâu sắc.
– Liên hệ: Bài thơ giúp em hiểu rằng tình bạn là thứ tình cảm vô cùng thiêng liêng, cao quý trên cuộc đời này. Chính vì vậy, chúng ta cần quý trọng tình bạn chân thành.
