Đề bài: Phân tích nội dung (cốt truyện) truyện ngắn Bài học tuổi thơ của Nguyễn Quang Sáng.
BÀI HỌC TUỔI THƠ
Thằng con tôi 11 tuổi, học lớp sáu. Qua mùa thi chuyển cấp, nhân một buổi chiều cho con đi chơi mát, nó kể… Đang hỏi nó về chuyện thi cử, nó chợt hỏi lại tôi:
– Ba! Có bao giờ thấy có một bài văn nào điểm 0 không ba? Con số 0 cô cho bự bằng quả trứng gà. Không phải cho bên lề, mà một vòng tròn giữa trang giấy. Thiệt đó ba. Chuyện ngay trong lớp của con, chứ không phải con nghe kể đâu.
Tôi chưa kịp hỏi, nó tiếp:
– Còn thua ba nữa đó, ba. Ít nhất ba cũng được nửa điểm. Còn thằng bạn của con, con số 0 bự như quả trứng.
Thằng con tôi ngửa mặt cười, có lẽ nó thấy thú vị vì thời học trò của ba nó ít nhất cũng hơn được một đứa.
[…]Tôi hỏi con tôi:- Bài văn cô cho khó lắm hay sao mà bạn con bị 0 điểm.
– Bài văn cô cho là “Trò hãy tả buổi làm việc ban đêm của bố”.
– Con được mấy điểm?
– Con được sáu điểm.
– Con tả ba như thế nào?
– Thì ba làm việc làm sao thì con tả vậy.
– Mấy đứa khác, bạn của con?
Thằng con tôi như chợt nhớ, nó liến thoắng:
– A! Có một thằng ba nó không hề làm việc ban đêm mà nó cũng được sáu điểm đó ba.
– Đêm ba nó làm gì?
– Nó nói, đêm ba nó toàn đi nhậu.
– Nó tả ba nó đi nhậu à?
– Dạ không phải. Ba nó làm việc ban ngày nhưng khi nó tả thì nó tả ba nó làm việc ban đêm, ba hiểu chưa?
– Còn thằng bạn bị 0 điểm, nó tả như thế nào?
– Nó không tả không viết gì hết, nó nộp giấy trắng cho cô.
– Sao vậy?
Hôm trả lại bài cho lớp, cô gọi nó lên, cô giận lắm, ba. Cô hét: “Sao trò không làm bài”. Nó cúi đầu làm thinh. Cô lại hét to hơn: “Hả?”. Nó cũng làm thinh. Tụi con ngồi dưới, đứa nào cũng run.
– Nó là học trò loại “cá biệt” à?
– Không phải đâu ba, học trò tiên tiến đó ba.
– Sao nữa? Nó trả lời cô giáo như thế nào?
Nó cứ làm thinh. Tức quá, cô mới quất cây thước xuống bàn cái chát: “Sao trò không làm bài?” Tới lúc đó nó mới nói: “Thưa cô, con không có ba”. Nghe nó nói, hai con mắt của cô con mở tròn. Cô đứng sững như trời trồng vậy ba!
Tôi bỗng nhập vai là cô giáo. Tôi thấy mình ngã qụy xuống trước đứa học trò không có ba.
Sau đó cô và cả lớp mới được biết, em mồ côi cha khi vừa mới lọt lòng mẹ. Ba em hy sinh trên chiến trường biên giới. Từ ấy, má em ở vậy, tần tảo nuôi con…
Có người hỏi em: “Sao mày không tả ba của đứa khác”. Em không đáp, cúi đầu, hai giọt nước mắt chảy dài xuống đôi má.
Chuyện của đứa học trò bị bài văn 0 điểm đã để lại trong tôi một nỗi đau. Em bị 0 điểm, nhưng với tôi, người viết văn là một bài học, bài học trung thực. Sáng tạo không đồng nghĩa với bịa đặt.
Giữa những dòng chữ bịa đặt và trang giấy trắng, tôi xin để trang giấy trắng trung thực trên bàn viết.
(Mùa thu, 1990 – Nguyễn Quang Sáng)
Bài làm
* Mở đoạn
Trong truyện ngắn Bài học tuổi thơ, nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã khéo léo xây dựng một cốt truyện gần gũi, cảm động nhưng cũng rất sâu sắc. Câu chuyện xoay quanh bài văn 0 điểm của một cậu bé mồ côi cha.
* Thân đoạn
– Truyện kể về: Người con kể với cha về bài văn 0 điểm trong lớp, mở đầu bằng những câu chuyện hóm hỉnh, ngây thơ của trẻ nhỏ.
– Bài văn yêu cầu tả buổi làm việc ban đêm của bố, trong khi một bạn học sinh không viết gì mà chỉ nộp giấy trắng.
– Cô giáo giận dữ khi thấy bài làm trống và chất vấn cậu bé. Sau nhiều lần im lặng, cậu bé nghẹn ngào trả lời rằng mình không có bố.
– Từ câu trả lời của cậu bé, cả cô giáo và lớp học biết được hoàn cảnh đau thương của em: cha hy sinh nơi chiến trường, mẹ tần tảo nuôi con.
– Cậu bé không chấp nhận “bịa đặt” để hoàn thành bài văn, giữ nguyên trang giấy trắng như một cách thể hiện sự trung thực.
– Người cha, qua câu chuyện của con, rút ra bài học sâu sắc về giá trị của sự trung thực trong sáng tạo và cuộc sống.
=> Nhận xét cốt truyện: Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, xoay quanh một tình huống truyện độc đáo và xúc động – bài văn 0 điểm. Cao trào của câu chuyện được đẩy lên khi cô giáo phát hiện hoàn cảnh của cậu bé, kết hợp với sự im lặng và giọt nước mắt của em, làm nổi bật giá trị nhân văn của truyện.
* Kết đoạn: Cốt truyện trong Bài học tuổi thơ Nguyễn Quang Sáng đã mang đến một tác phẩm giàu cảm xúc, góp phần giáo dục nhân cách và gợi suy ngẫm về giá trị thật trong cuộc sống.