Đề bài: sự vận động tâm trạng nhân vật trữ tình trong 3 khổ đầu bài Thơ duyên của Xuân Diệu dưới đây:
Chiều mộng hoà thơ trên nhánh duyên,
Cây me ríu rít cặp chim chuyền.
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá,
Thu đến – nơi nơi động tiếng huyền.
Con đường nhỏ nhỏ gió xiêu xiêu,
Lả lả cành hoang nắng trở chiều.
Buổi ấy lòng ta nghe ý bạn,
Lần đầu rung động nỗi thương yêu.
Em bước điềm nhiên không vướng chân,
Anh đi lững đững chẳng theo gần.
Vô tâm – nhưng giữa bài thơ dịu,
Anh với em như một cặp vần.
(Thơ duyên, Xuân Diệu, NXB Văn học 2016)
Bài làm
* Mở bài: Giới thiệu được tác giả, tác phẩm, vấn đề nghị luận.
* Thân bài:
– Giải thích nhan đề : ‘Thơ duyên’ như một khúc hát đam mê, nhạy cảm đối với cuộc đời. Từ ‘duyên’ có thể hiểu là sự giao cảm, hòa nhịp với thiên nhiên đất trời, con người. Xuân Diệu, một người dễ xao lạc trước vẻ đẹp, lại là người đa sầu đa cảm nên nhà thơ lại càng trân trọng sự chuyển động của thời gian và cụ thể ở bài thơ này là sự chuyển giao giữa hạ sang thu.
– Bức tranh mùa thu bắt đầu với những hình ảnh trong sáng, nhẹ nhàng.
“Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên,
Cây me ríu rít cặp chim chuyền.
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá,
Thu đến – nơi nơi động tiếng huyền.”
Với không gian là buổi ‘chiều mộng’ – lãng mạn, êm ái hòa vào đó ‘thơ trên nhánh duyên’ gợi nên khung cảnh trữ tình. Vạn vật dường như cũng vui mừng, hò reo khi thu về khi có ‘cặp chim chuyền’ đang ríu rít trên ‘cây me’. Động từ ‘ríu rít’ lột tả được phấn khởi, vui vẻ khi chúng liên tiếp ‘chuyện trò’ với nhau. Hình ảnh cây me cũng gợi nhớ lại Hà Nội xưa cũ, một phần của quê hương xứ sở. Cùng lúc đó cả ‘bầu trời’, ‘lá’ đều chuyển sang màu ngọcMàu sắc gợi lên cảm giác trong xanh cùng với động từ ‘đổ’ tạo cảm giác dứt khoát, lan tràn. Bây giờ không gian không chỉ nhuốm màu xanh mà còn tươi vui, rộn ràng với ‘động tiếng huyền’. Cụm từ ‘thu đến’ như một tiếng reo vui mừng, phấn khích cho mơ ước bấy lâu giờ đã thành hiện thực.
=> nên bức tranh thiên nhiên, trong khi ở khổ thứ hai, ông lồng ghép chút tình cảm riêng tư một cách tinh tế.
– Điểm nhìn thu hẹp, không gian về gần hơn. Thi sĩ sử dụng từ ngữ như ‘hẹp hẹp’, ‘nhè nhẹ’, ‘long lanh’ để tạo ra bức tranh đáng yêu dưới ánh nắng chiều:
“Con đường nhỏ nhỏ gió xiêu xiêu,
Lả lả cành hoang nắng trở chiều.
Buổi ấy lòng ta nghe ý bạn,
Lần đầu rung động nỗi thương yêu.”
-Tâm trang nhân vật trữ tình có sự chuyển biến: trong khung cảnh của mùa thu, nhà thơ nhớ lại khoảnh khắc đầu tiên mà trái tim anh rung động. Sự thú vị được kích thích bằng động từ ‘nghe’, mở ra không khí thơ mộng và sâu sắc.
Em bước điềm nhiên không vướng chân,
Anh đi lững đững chẳng theo gần.
Vô tâm – nhưng giữa bài thơ dịu,
Anh với em như một cặp vần.
Hình ảnh của sự ‘rung động’ hiện lên rõ hơn khi nhân vật ’em’ và ‘anh’ đồng lòng dạo bước trên con đường nhỏ. ‘Em’ vô tư, ngây thơ bước đi không màng đến gì. Còn ‘anh’ thì thoải mái, thong dong ‘lững đững’. Hai con người xa lạ bỗng gặp nhau trên con đường nhỏ, tưởng chừng xa cách lại gần nhau. Đó chính là sự gặp gỡ do số phận đã sắp đặt!
‘Vô tâm’ có thể là sự lạnh lùng, cách xa hay chính là sự xa lạ nhưng vẫn có sự giao thoa, nối kết.
=>Xuân Diệu, thông qua so sánh, trình bày quan điểm của mình về chữ ‘duyên’. Đối với ông, sự hòa hợp giữa con người với tự nhiên không chỉ là sự ngây ngất trước cảnh đẹp, mà còn là sự giao duyên giữa chính con người. Mặc dù em vô tư bước đi không để ý đến người phía sau, và anh thoải mái ngắm nhìn không đoái hoài gì người phía trước, nhưng giữa họ vẫn có một mối liên kết như ‘cặp vần’ – sự kết nối chặt chẽ, không thể tách rời. Một quan niệm về cuộc sống đầy mới lạ!
=>Đánh giá nội dung và nghệ thuật:
Bài thơ ‘Thơ duyên’ không chỉ xuất sắc về nội dung mà còn chú ý đến cấu trúc hình thức. Xuân Diệu sử dụng từ láy, phép nhân hóa, từ ngữ đặc sắc, và một đặc điểm độc đáo là cách ngắt câu. Thay vì kết thúc mỗi câu ở dòng cuối như thường thấy, ‘Thơ duyên’ sử dụng dấu chấm phẩy ở dòng một và ba, và dấu chấm ở dòng hai và bốn. Điều này tạo ra một điểm nhấn độc đáo và sáng tạo trong bài thơ.
Với bút pháp sống động, tình yêu nồng cháy, nhà thơ Xuân Diệu đã hình dung một bức tranh thiên nhiên mùa thu đa dạng với nhiều sắc thái. Bằng cách kết hợp cảm nhận thời gian, ông đã tạo nên sự rung động đầu đời của mình – sự giao cảm, kết nối giữa con người. Tình duyên nảy nở giữa những cảm xúc mùa thu!
*Kết bài: Khái quát, khẳng định lại vấn đề nghị luận.