Dạng đề so sánh là một trong những dạng đề thường gặp trong các đề thi môn Ngữ Văn. Đó có thể là so sánh hai tác phẩm, đoạn thơ đoạn văn, nhân vật. Nếu bạn đang loay hoay với dạng đề này, Tramvanhoc sẽ mách bạn những Phương pháp áp dụng cho mọi dạng đề so sánh văn học.
1. Một số dạng đề so sánh
+) So sánh hai chi tiết
+) So sánh hai đoạn thơ
+) So sánh hai đoạn văn
+) So sánh hai nhân vật
+) So sánh cách kết thúc hai tác phẩm
+) So sánh, đánh giá hai lời nhận định về một tác phẩm
2. Cách làm áp dụng cho mọi dạng đề so sánh
Cách 1: Lần lượt phân tích hai văn bản rồi chỉ ra điểm giống và khác nhau.
* Dàn ý:
(1) Mở bài:
Giới thiệu khái quát về các đối tượng so sánh.
(2) Thân bài
– Làm rõ đối tượng so sánh thứ 1.
– Làm rõ đối tượng so sánh thứ 2.
– So sánh:
Nhận xét nét tương đồng và khác biệt giữa hai đối tượng trên cả các bình diện như chủ đề, nội dung hình thức nghệ thuật
Lý giải sự khác biệt: Thực hiện thao tác này cần dựa vào các bình diện: bối cảnh xã hội, văn hóa mà từng đối tượng tồn tại; phong cách nhà văn; đặc trưng thi pháp của thời kì văn học
(3) Kết bài
Khái quát những nét giống nhau và khác nhau tiêu biểu.
Cách 2: So sánh trên mọi bình diện của hai đối tượng.
* Dàn ý
a) Mở bài
– Dẫn dắt (mở bài trực tiếp không cần bước này)
– Giới thiệu khái quát về các đối tượng so sánh
b) Thân bài
Học sinh có thể chọn một trong hai cách sau
Cách 1:
1. Làm rõ đối tượng thứ nhất (bước này vận dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lập luận phân tích).
2. Làm rõ đối tượng thứ 2 (bước này vận kết hợp nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lập luận phân tích).
3. So sánh: nét tương đồng và khác biệt giữa hai đối tượng trên cả hai bình diện nội dung và hình thức nghệ thuật (bước này vận dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lập luận phân tích và thao tác lập luận so sánh).
4. Lý giải sự khác biệt: thực hiện thao tác này cần dựa vào các bình diện: bối cảnh xã hội, văn hóa mà từng đối tượng tồn tại; phong cách nhà văn; đặc trưng thi pháp của thời kì văn học… (bước này vận nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lập luận phân tích).
Cách 2 (Áp dụng đối với HSG)
1. Giới thiệu vị trí, sơ lược về hai đối tượng cần so sánh.
2. So sánh nét tương đồng và nét khác biệt giữa hai hai nhiều đối tượng theo từng tiêu chí trên cả hai bình diện nội dung, nghệ thuật. Ở mỗi tiêu chí tiến hành phân tích ở cả hai tác phẩm để có thể thấy được điểm giống, điểm khác.
HS có thể dựa vào một số tiêu chí sau để tìm ý (tất nhiên tùy từng đề cụ thể có thể thêm, hoặc bớt các tiêu chí)
– Tiêu chí về nội dung: đề tài, chủ đề, hình tượng trung tâm (tầm vóc, vai trò, ý nghĩa của hình tượng), cảm hứng, thông điệp của tác giả….
– Tiêu chí về hình thức nghệ thuật: Thể loại, hệ thống hình ảnh, ngôn từ, nhịp điệu, giọng điệu, biện pháp nghệ thuật…
3. Sau khi chỉ ra điểm giống, điểm khác cần lí giải vì sao có điểm giống, điểm khác này.
Với cách làm này các tiêu chí so sánh được thể hiện một cách rõ ràng và phân tích kĩ hơn tuy nhiên đòi hỏi HS phải có khả năng tổng hợp và tư duy rất cao để tìm ra các tiêu chí so sánh (nếu không sẽ bị mất ý) nên cách làm này chỉ nên áp dụng với đối tượng học sinh giỏi. Trong khuôn khổ của chuyên đề, tất cả các đề thực nghiệm đều được chúng tôi triển khai theo cách làm thứ nhất để phù hợp với đông đảo đối tượng học sinh phổ thông cũng như đáp án của Bộ giáo dục và đào tạo.
3. Kết bài
– Khái quát những nét giống nhau và khác nhau tiêu biểu
– Có thể nêu những cảm nghĩ của bản thân.
